Bu hafta sizlere Türkiye’nin Orta Vadeli Programı‘nda (OVP) yer alan “Yeşil ve Dijital Dönüşüm” başlığı altında attığı önemli adımları ve bu vizyonun nasıl küresel bir bağlama oturduğundan bahsetmek istiyorum.
Türkiye’nin dijital dönüşüm yolculuğu, finans ve teknoloji dünyasını kökten değiştirecek önemli hedeflerle dolu. Öncelikli olarak, fintek alanında yerli teknolojilerin geliştirilmesi planlanıyor. Bu, finansal işlemleri daha hızlı ve etkili hale getirerek hem iş dünyasına hem de bireylere büyük fayda sağlayabilir. Ayrıca, Blockchain tabanlı akıllı sözleşmelerle menkul kıymet ihraçları yapılması ve ihracat süreçlerinin dijitalleştirilmesi, iş dünyasını modernleştirme çabalarının önemli bir parçası.
Ancak sadece finans dünyası değil, Türkiye aynı zamanda sanayi ve hizmet sektörlerinde de büyük bir dijital atılım yapmayı hedefliyor. Yapay zekâ, büyük veri, bulut bilişim, Blockchain, siber güvenlik ve siber-fiziksel sistemler gibi teknolojilerin yerli geliştirilmesi, ülkenin rekabetçiliğini artırabilir.
Tam bu arada bir parantez açalım. Türkiye’nin atılımlarına ek olarak, son günlerde Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasında imzalanan bir anlaşma da dikkat çekiyor. 7,5 milyar avro değerindeki Dijital Avrupa Programı Katılım Anlaşması, Türkiye’nin dijital dönüşümünü hızlandırmayı amaçlıyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, bu programla Türkiye’de “Avrupa Dijital İnovasyon Merkezi (ADİM)” kurulacağını açıkladı. Bu, Türkiye’nin teknoloji ve inovasyon alanında AB ile iş birliğini derinleştireceği bir adım olarak öne çıkıyor. ADİM, sanayi, KOBİ’ler ve kamu kurumları için dijital dönüşümü destekleyecek bir merkez olacak. Bu, Türkiye’nin dijital ekonomiye daha fazla entegrasyonunu teşvik ederek rekabetçiliği artırabilir.
Yeniden OVP’ye dönecek olursak, Türkiye’nin bu dijital dönüşüm yolculuğunun en heyecan verici parçalarından biri de “Dijital Türk Lirası” (CBDC) hedefi. Merkez Bankası, dijital Türk lirasını geliştirmek için çalışmalara başlamış durumda. Dağıtık defter teknolojilerinin ödemeler ekosistemlerinde kullanımı ve anlık ödeme sistemleri ile entegrasyonu gibi konularda tasarlanan özgün mimari kurgulara ait testler devam ediyor. Bu, finansal işlemleri daha hızlı ve erişilebilir hale getirerek ekonomiyi canlandırabilir.
CBDC nedir? Dünya genelinde merkez bankaları tarafından oluşturulan, oluşturulduğu ülkenin yasal para birimini dijital olarak temsil eden ve genellikle merkeziyetsiz olan ve blokzincir altyapısını kullanan para birimlerine merkez bankası dijital para birimi (CBDC) deniyor. Teknolojik altyapı olarak kripto paralara benzeyen CBDC’lerle kriptolar arasında bazı farklar bulunuyor. Kriptolar, tamamen merkeziyetsiz bir yapıya sahip ve herhangi bir kişi veya oluşum tarafından kontrol edilmiyor. CBDC’ler de genelde Bitcoin gibi blokzincir teknolojisine dayalı olsa da, bu blokzinciri ağlarına yalnızca seçili kişi ve kurumların erişim sağlayabileceği belirtiliyor. Aynı şekilde kripto paralar genellikle bir parasal karşılık bulundurmazken CDBC’lerin varlık karşılıkları bulunuyor.
Dijital teknoloji ekonominin vazgeçilmezi haline geldi. Ekonomik ve sosyal kalkınmada dijitalleşme şart. Türkiye’nin dijital kalkınma vizyonunu, küresel bir trendin parçası olarak görüyorum. Uruguay’da e-peso, İsveç’te e-krona, Çin’de dijital Yuan (e-CNY), Hindistan’da dijital rupi, Rusya’da dijital ruble çalışmaları devam ediyor. Bahama Merkez Bankası’nın çıkardığı “Sand Dollar”, Doğu Karayipler Merkez Bankası’nın çıkardığı “DCash”, Nijerya Merkez Bankası’nın çıkardığı “e-Naira” ve Jamaika Merkez Bankası’nın çıkardığı “JamDex” güncel olarak tedavülde olan merkez bankalarının dijital para birimleridir.
Öte yandan Dijital Türk Lirasının ödemelerde yasal olarak kullanılması için mevzuat değişikliğine gidilmesi gerekmektedir. Teknik boyutuyla bir kripto para sayılabilecek, kripto para teknolojisi ve işlev açısından benzer olan, temelinde blokzincir yer alan ve her bir ödemenin akıllı sözleşme olduğu Dijital Türk Lirasının ödeme yöntemi olarak kullanılması için Nisan 2021’de çıkarılan yönetmeliğe istisna hüküm getirilmelidir. TCMB Kanunu, Bankacılık Kanunu, BDDK Mevzuatı, SPK Mevzuatı, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun metinlerinin de aynı şekilde yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.
Ülkeler arası rekabet ve iş birliği, dijital ekonomiye geçişi hızlandıracaktır. Türkiye’nin bu yolculuğunu izlerken, diğer ülkelerin benzer çabalarını da yakından takip etmek önemli. Dijital çağda inovasyon ve iş birliği, tüm dünya için geleceğin anahtarıdır.
(Yazıyla ilgili görüş ve düşüncelerinizi [email protected] adresine göndererek yazarımızla paylaşabilirsiniz.)
