Tuz Gölü’nü nasıl kaybettik?

Başarsoft, Türkiye’nin en büyük ikinci gölü olan Tuz Gölü’nde 1985-2020 yılları arasında su yüzeyi değişimini harita üzerinde gösteren bir çalışma gerçekleştirdi. Dünyanın da en tuzlu ikinci gölü olan Tuz Gölü’ndeki dramatik gelişmenin videosu ve hikayesi büyük bir çevre felaketi kabul edilebilir.

Tuz Gölü, ülkemizin en büyük ikinci gölü olmakla birlikte dünyanın da en tuzlu ikinci gölü unvanına sahiptir. Kuş varlığı açısından ülkemizin en zengin göllerinden biri olma özelliğini taşımaktadır. Bölgede 85 kuş türü, 4 tanesi endemik 129 böcek türü, 15 memeli türü ve 38 tane endemik bitki türü bulunmaktadır. Tektonik kökenli büyük bir göl olmasının yanı sıra çok fazla bir derinliğe sahip olmayıp sığ bir göldür. Çoğu yerinde derinlik 0,5 metreden azdır. Tuz Gölü havzası kendine has doğal yapısı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak ilan edilmiştir ve toplam 7.414 km² büyüklüğündedir. Uluslararası özelliklere göre A grubu sulak alanlardan biridir ve 1. Derece Doğal Sit olarak kabul edilmiştir

(https://ockb.csb.gov.tr/tuzgolu-ozel-cevre-koruma-bolgesi-i-2756)

Tuz Gölü’nün bulunduğu İç Anadolu Bölgesi’nde en fazla yağış miktarı ilkbahar aylarında, en az yağış miktarı ise yaz aylarında gerçekleşmektedir. İç Anadolu Bölgesi, dağlarla sarılı olduğundan denizlerden gelen nemli, ılıman iklim bu bölgeye girememekte ve bölgede karasal iklim hâkim olmaktadır.

Tuz Gölü havzası ülkemizde en az yağış alan bölgelerinden biridir ve bu sebeple akarsu açısından oldukça fakirdir. Doğuda Şereflikoçhisar’dan geçen Peçenek Suyu, güneybatıda DSİ Konya drenaj kanalı, batıda Cihanbeyli’den gelen İnsuyu ve güneydoğuda Aksaray’dan gelen Uluırmak gölü besleyen önemli akarsulardandır. Yaz aylarında kuraklık sebebiyle bu akarsuların bir kısmı göle ulaşamamaktadır. 

Yaz ayları, sıcaklığın en fazla olduğu dönem olmakla birlikte aynı zamanda yağışın da en az olduğu dönemdir. Bu sebeple buharlaşmanın da artmasıyla özellikle Haziran ve Kasım ayları arasında kuraklık yaşanmaktadır. Bu durum gölün alanına da etki etmekte ve sonbahar aylarına doğru göl sularının azalmasına ve kurumasına neden olmaktadır. 

Bu çalışmada Landsat (4, 5, 7, 8) uydu görüntüleri (https://earthexplorer.usgs.gov/) kullanılarak NDWI analizi ile Tuz Gölü’nün 1985-2020 yılları arasındaki değişim ortaya konulmuştur. Yapılan NDWI analizi sonucunda MTA’dan temin edilen Tuz Gölü sınırı kullanılarak gölün su yüzeyi alanı yüzdelik olarak mevsimlere ve yıllık ortalamaya göre hesaplanmıştır. Elde edilen sonuçlar incelendiğinde kuraklığın arttığı yaz ve sonbahar aylarında göl alanının azaldığı görülmektedir. Özellikle 2001, 2004 ve 2007 yıllarında sonbahar döneminde göl tamamen kurumuştur. Bu kuraklığı sırasıyla 1994, 2018 ve 2020 yılları takip etmiştir. Yıllık ortalamalar incelendiğinde ise en az su yüzeyi alanı 2001 yılına aitken, en yüksek su yüzeyi alanının 1988 yılına ait olduğu görülmektedir.