Türkiye’nin başlıca yapay zeka ve bilişim hukuku uzmanlarından biri olan Betül Çolak, dün açıklanan Yapay Zeka Strateji Belgesi’ni Avrupa Birliği örneği ile kıyaslayarak yorumladı:
Bir süredir beklenen ulusal Yapay Zeka(YZ) Stratejisi’ne ilişkin genelge 20.08.2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı. Genelgenin ardından bugün Dijital Dönüşüm Ofisi Strateji Belgesi’ni açıkladı. Oldukça zengin içeriği sahip Strateji Belgesi’nde temel olarak (1) YZ kavramının tanımı, (2) uluslararası kuruluşların ve diğer ülkelerin YZ alanındaki çalışmaları, projeksiyonları ve stratejileri ile ana eğilimleri, (3) Türkiye’deki mevcut durum, (4) YZ değerleri ve ilkeleri, (5) stratejik öncelikler, bu öncelikler kapsamında tayin edilen amaçlar, bu amaçlara ulaşmak için YZ değer ve ilkeleri ışığında belirlenmiş olan tedbirler ve hedefler yer almaktadır.
YZ’nin giderek artan kullanımı ve hayatımızdaki yol açtığı değişikliklerin de etkisiyle pek çok ülke YZ stratejisi belirleme yoluna gitmiştir. ABD, Japonya, Çin, Kanada ve Hindistan bunlardan birkaçıdır. Avrupa Birliği de bu konuda gerekli adımları atmış ve özellikle 2018 yılında yayımladığı YZ Stratejisi ile birlikte bu alanda birçok çalışma ortaya koymuştur. Örneğin Güvenilir Yapay Zeka İçin Etik Kılavuzu ve yapay zekaya ilişkin ilk yasal düzenleme önerisi olan Tüzük Teklifi oldukça ses getiren çalışmalardan bazılarıdır. Bu yazımızda da üç yıldır uygulanmakta olan AB YZ Strateji ile ulusal YZ Strateji’mizi karşılaştıracağız.
| AB YZ Stratejisi | TR YZ Stratejisi | ||
| Vizyon | -YZ araştırmaları kolaylaştıracak önlemler almak -Üye Devletler arasında işbirliğini teşvik etmek -YZ projelerine yapılan yatırımın artırmak -Özellikle yüksek riskli YZ uygulamalarına odaklanarak, ilgili aktörlere uygulanacak yasal yükümlükleri belirleyecek bir AB düzenlemesi için politika seçenekleri sunmak (Bkz. The Coordinated Plan on Artificial Intelligence 2021 Review; Proposal for a Regulation laying down harmonised rules on artificial intelligence) | -Müreffeh bir Türkiye için çevik ve sürdürülebilir YZ ekosistemiyle küresel ölçekte değer üretmek | |
| Öncelikler | A. Teknolojik gelişmeler konusunda Avrupa’yı öne çıkarmak B. YZ’nin kamu ve özel sektör tarafından kavranmasını teşvik etmek C. YZ’nin getirdiği sosyoekonomik değişikliklere hazırlanmak D. Uygun bir etik ve yasal çerçeve sağlamak | A. YZ Uzmanları ve Alanda İstihdamAraştırma B. Girişimcilik ve Yenilikçilik C. Teknik Altyapı, Platformlar ve Veri D. Sosyoekonomik Yapıda Uyum ve Düzenlemeler E. Uluslararası İş Birlikleri F. Yapısal ve İş Gücü Dönüşümü | |
| A. YZ Uzmanları ve Alanda İstihdam | 1. İş modelleri ve eğitim sistemini YZ’nin getirdiği değişikliklere uygun olarak gözden geçirmek . Bu doğrultuda atılacak bazı adımlar şu şekilde; -Araştırma, eğitim, BT altyapısına büyük yatırımlar yapılmasına gayet etmek, -Yetişkinler için kariyeri boyunca birkaç bölüme ayrılan parça parça kurslar yerine tam verimli kurslar geliştirmek, -Gençleri hızla modası geçebilecek teknik bilgilerle beslemek yerine, onlara öğrenme becerisi kazandırmak, -2021-2027 Dijital Eğitim Eylem planı bağlamında mevcut işgücünün becerilerini artırmaya yönelik eylemleri genişletmek üzere Komisyonun Üye Devletlerle işbirliği yapması | 1. YZ uzmanı istihdamı, sektörel ihtiyaçlar ve öncelikler doğrultusunda, artırılacaktır. 2. Üniversitelerin YZ alanındaki akademik ve teknik kapasitesi geliştirilecek ve yeni programlar açılacaktır. 3. YZ alanında önlisans, lisans ve lisansüstü eğitim alan öğrenci sayısı ve niteliği artırılacaktır. 4. Yükseköğretim öncesi gençlerin ilgi, yetenek ve mizaçları doğrultusunda, eğitim düzeylerine uygun şekilde algoritmik düşünme, kodlama ve YZ uygulamalı eğitimi almaları sağlanacaktır. | |
| B. Araştırma, Girişimcilik ve Yenilikçilik | 1. AB Komisyonu, YZ’ye yönelik yıllık yatırımlarını %70 oranında artırma kararı almıştır. 2. Laboratuvardan pazara kadar geniş bir çerçevede araştırma ve inovasyonu güçlendirmek 3. Hem temel hem de endüstriyel araştırmalarda yapay zeka teknolojilerini desteklemek 4. Avrupa Araştırma Konseyi’nin temel araştırmalarda sponsor olmasını sağlamak. Avrupa genelinde YZ araştırma merkezlerini desteklemek | 1. YZ teknolojileri geliştirme ve uygulama alanlarındaki kamu destekleri artırılacak, buna ilişkin izleme ve değerlendirme mekanizmaları etkinleştirilecektir. 2. Özgün YZ ürün, hizmet ve uygulamalarını geliştiren girişim sayısı ve niteliği artırılacaktır. 3. YZ odaklı girişim sermayesi fonları etkinleştirilecek ve hacmi büyütülecektir. 4. YZ alanında ileri düzey Ar-Ge faaliyetlerinin yürütülebileceği kümelenmeler ile yenilik ve mükemmeliyet merkezleri teşkil edilecektir. | |
| C. Teknik Altyapı, Platformlar ve Veri | 1. Tüm kullanıcılara açık AB’deki YZ kaynaklarına erişimi sağlayan”yapay zeka platformu”nun geliştirilmesini sağlamak 2. Avrupa Komisyonu’nun bu doğrultuda, attığı adımlar; · Kamu sektörü bilgilerine ilişkin güncellenmiş bir Direktif, örn. trafik, meteorolojik, ekonomik ve finansal veriler veya iş kayıtları · özel sektördeki işletmelerin verilerinin paylaşılmasına ilişkin rehberlik (sanayi verileri dahil) · Bilimsel bilgilere erişim ve bu bilgilerin korunmasına ilişkin güncellenmiş Tavsiye ve ·Genomik ve diğer sağlık veri setlerinin paylaşımı da dahil olmak üzere sağlık ve bakımın dijital dönüşümüne ilişkin ileti. | 1. YZ çalışmalarında yüksek başarımlı donanımlara ihtiyaç duyan araştırmacı ve girişimlere paylaşımlı erişim imkanları sağlanacaktır. 2. YZ için açık kaynak kodlu yazılım ve algoritma kütüphaneleri derlenerek YZ ekosisteminin erişimine sunulacaktır. 3. Açık veri paylaşımı yaygınlaştırılacaktır. 4. YZ ve ileri analitik araştırmalarında kullanılacak verilerin güvenli şekilde paylaşımına yönelik bir veri yönetişim mekanizması kurulacaktır. | |
| D. Sosyoekonomik Yapıda Uyum ve Düzenlemeler | 1. YZ & Etik konusunda İnsan merkezli bir yaklaşımla güveni YZ sistemlerinde bir ön koşul kabul etmek (Bkz. Ethics guidelines for trustworthy AI) 2. Avrupa Birliği’nin değerlerine dayalı ve AB Temel Haklar Şartı ile uyumlu, uygun bir etik ve yasal çerçeve sağlamak 3. YZ’ye ilişkin hukuki düzenlemeler ortaya koymak (Nisan 2021’de, AB Komisyonu YZ’ye ilişkin dünyanın ilk yasal çerçevesini önerdi. Bkz. Proposal for a Regulation laying down harmonised rules on artificial intelligence). | 1. Etik ve hukuki senaryolarının test edilmesi ve tartışılabilmesi için çevik ve kapsayıcı bir yasal uyumlanma süreci işletilecektir. 2. YZ çalışmalarında güvenilirliği desteklemek üzere tarafsızlık, veri mahremiyeti ve etik değerler denetimi ile algoritmik hesap verebilirliği kolaylaştıracak yönetişim mekanizması hayata geçirilecektir. 3. YZ teknolojilerinin ve sistemlerinin sosyoekonomik yapıya etkileri ve riskleri konusunda bilimsel araştırmalar ve farkındalık düzeyi artırılacaktır. 4. YZ alanındaki gelişmelerin sosyoekonomik yapı üzerindeki etkisini değerlendirebilmek üzere veri kapasitesi iyileştirilecektir. | |
| E. Uluslararası İş Birlikleri | 1. Avrupa genelindeki YZ araştırma merkezleri arasındaki işbirliğini güçlendirmek ve artırmak 2. YZ konusunda koordineli bir plan ile AB’ye Üye Devletlerle birlikte çalışmak 3. AB ve ulusal düzeylerde yatırımların etkisini en üst düzeye çıkarmak 4. AB genelinde sinerji ve işbirliğini teşvik etmek, en iyi uygulamaları paylaşmak ve AB’nin bir bütün olarak küresel olarak rekabet edebilmesini sağlamak için ileriye dönük yolu toplu olarak tanımlamak 5. YZ&Etik konusundaki çalışmalarda uluslararası düzeyde -sivil toplum kuruluşlarından şirketler, akademik kurumlar ve diğer kuruluşların katkısıyla- faaliyetler yürütmek | 1. Küresel veri yönetişimi, güvenilir ve sorumlu YZ çalışmalarına aktif katılım sağlanacaktır. 2. Avrupa Birliği’nin çok yıllı finansal çerçeveleri öncelikli olmak üzere, sınır ötesi çağrılı alan projelerine katılım sağlanacaktır. 3. Alanda öncü kuruluşlar ve stratejik açıdan öncelikli ülkeler ile uluslararası düzeyde ortak proje ve iş birliği faaliyetleri yürütülecektir. | |
| F. Yapısal ve İş Gücü Dönüşümü | 1. Kamu – özel sektör ortaklığını geliştirmek 2. Kamu sektörünün YZ’yi benimsenme sürecini desteklemek ve hızlandırmak 3. Tarım-gıda, sağlık, üretim, akıllı şehirler gibi kilit stratejik sektör ve teknolojilerde dünya çapında büyük ölçekli test ve deney tesisleri oluşturarak Avrupa’da üretilen YZ ve robotiklerin yayılmasını ve kavranmasını artırmak | 1. CBDDO tarafından, kamu kurumlarında YZ ve ileri analitik çalışmalarını hızlandırmak üzere Kamu YZ Ekosistemi ve teknik altyapısı oluşturulacaktır. 2. Kamu kurumlarında YZ teknolojilerinin etkin kullanımına yönelik yapısal ve yetkinlik dönüşümü hızlandırılacaktır. 3. TÜBİTAK Yapay Zekâ Enstitüsü, YZ ekosisteminin gelişmesinde hızlandırıcı rol üstlenmek üzere; sektörleri ve araştırma alanlarını yatay olarak kesecek şekilde yapılandırılacaktır. 4. Sektörel uygula ma alanlarına odaklı, tecrübe paylaşımını önceliklendiren ve tüm paydaşlara açık çalışmalar yürütülecektir. 5. Yeni meslekler de göz önüne alınarak, sektörel iş birlikleri ile mevcut işgücüne yönelik eğitim ve sertifikasyon programları yürütülüp uyumu hızlandırılacaktır. |
Kaynak: codera.blog
